Deze blog is tot stand gekomen in samenwerking met Katinka van der Kooij, universitair docent Vrije Universiteit Amsterdam, coördinator wetenschapsknooppunt Amsterdam

Het is een warme zomer aan het einde van een roerig jaar. Boze boeren breken door een politieblokkade, Rusland bestempelt oorlogsmisdaden tot hoax, en zelfs een discussie over zonnebrand wist voor even te polariseren.

Steeds meer mensen maken zich zorgen dat we het vermogen verliezen om met elkaar in gesprek te blijven en feiten op waarde te wegen. Daarom verplicht de wet Burgerschap (2021, vervolg op de wet Burgerschap 2006) het primair onderwijs om ‘actief burgerschap en sociale cohesie’ te bevorderen. Het primair onderwijs moet lesgeven in de basiswaarden van de democratische rechtsstaat en kinderen helpen de sociale competenties te ontwikkelen die nodig zijn om deel te nemen aan de democratische samenleving. Het gaat daarbij om competenties zoals debatteren en je eigen mening vormen.

Ook de universiteit draagt graag bij aan een positief maatschappelijk debat. Zij produceert de feiten, dus zou mensen ook moeten kunnen helpen met het debat over deze feiten. Daarover straks meer. Eerst de stand van zaken. Bespreken leerkrachten gevoelige onderwerpen, voelen ze zich daar bekwaam in, en wat merkt het onderwijs van de Wet Burgerschap?

Burgerschap in het onderwijs

Via TeacherTapp vroegen we leraren of zij thema’s die gevoelig liggen zonder aarzeling behandelen. Het overgrote merendeel van de leraren behandelt gevoelige onderwerpen, al geeft de helft van hen aan dit niet makkelijk te vinden. Leraren werkzaam in het primair onderwijs vinden het iets lastiger gevoelige onderwerpen te bespreken.

We vroegen via Teacher Tapp ook hoe bekwaam leraren zich voelen in het lesgeven over onderwerpen die te maken hebben met Burgerschap. Twee derde van de leraren in het primair onderwijs voelt zich hier bekwaam in, minder dan tien procent geeft aan zich hier niet bekwaam in te voelen. In het voortgezet onderwijs is het percentage leraren dat zich onbekwaam voelt in onderwerpen die te maken hebben met Burgerschap een stuk hoger. Wellicht is dit het resultaat van specialisatie in het voortgezet onderwijs: een wiskundeleraar weet minder van de basiswaarden van de democratische rechtsstaat dan een maatschappijleraar.

Tot slot vroegen we hoeveel leraren van de Wet Burgerschap gemerkt hebben. De meesten hebben niet al te veel gemerkt. Soms is een werkgroep opgericht, of een visie ontwikkeld, een kleine groep is gevraagd extra burgerschapsonderwijs te geven.  Het kan zijn dat leraren werkzaam in het primair onderwijs weinig merken van de wet aangezien ze allang aan burgerschapsonderwijs doen via de bestaande vakinhoud. Lees bijvoorbeeld deze recente blog van Marcel Mooijman, lector aan de Hogeschool van Rotterdam.

Wetenschapsknooppunten kunnen helpen bij Burgerschap

Zo op het eerste oog lijkt het wel snor te zitten met het behandelen van gevoelige onderwerpen en Burgerschap. Wat heeft de universiteit dan te zoeken in het primair onderwijs? Sommige wetenschappers vinden het erg leuk om samen te werken met het primair onderwijs. Zij voelen zich heel gelukkig dat zij van nieuwsgierigheid hun werk gemaakt hebben en geven dit graag aan anderen door. Bovendien kunnen wetenschappers helpen om onderwerpen op een aansprekende manier aan te bieden.

Via de landelijke wetenschapsknooppunten werken de universiteit en het primair onderwijs al een decennium samen aan het Wetenschap en Techniek (W&T) onderwijs. De knooppunten leveren lesmateriaal waarmee bèta-onderwerpen tot leven komen en kinderen een onderzoekende houding aanleren. Zo ontwikkelde het Wetenschapsknooppunt Amsterdam een les over 3D film waarin kinderen leren over de natuurkunde van licht en kleur, en deze kennis toepassen bij het maken van een 3D film!

Burgerschap en W&T lijken heel andere onderwerpen, maar zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Allereerst doen deze onderwijsgebieden beroep op gemeenschappelijke vaardigheden zoals kritisch denken, vragen stellen, en je eigen mening vormen. Daarnaast doet de wetenschap onderzoek naar onderwerpen die belangrijk zijn voor Burgerschap. Denk bijvoorbeeld aan ruzies over Sinterklaas, criminaliteit in de Amsterdamse Haven, en het gebruik van social media bij de verkiezingen. In de ‘W’ van W&T zit behoorlijk wat Burgerschap! Het enthousiasme van onderzoekers voor hun onderwerp kan aanstekelijk zijn, erg leuk als een onderwerp je zelf minder ligt of als je juist zin hebt om uit te pakken!

Kortom, ben je op zoek naar inspiratie voor je Burgerschapsonderwijs of loop je met de klas tegen een wel heel ingewikkeld onderwerp aan? Neem eens contact op met de wetenschapsknooppunten voor hun aanbod. Zelf organiseer ik voor het Wetenschapsknooppunt Amsterdam dit najaar een hybride webinar over Bewegend Leren.

Tips

Elke dag geven we je een lees-, kijk-, of luistertip. En elk week verzamelen we de tips van de afgelopen week op onze blog! Deze keer 12 tot en met 17 augustus!

Zes tips voor meer poen
Feedback: leer van je leerlingen
Geef feedback aan Teacher Tapp
Wat zou je doen als je Kyra en Luca was?
Omgaan met seksualiteit in po, vo en mbo
Poster Formatief Handelen