We kwamen een artikel tegen over het onderpresteren van leraren in Vlaanderen. Hierin zijn 708 vragenlijsten ingevuld door schoolleiders en leraren werkzaam op 38 verschillende scholen (16 po en 22 vo). De vragen in dit onderzoek leken ons geschikt om via Teacher Tapp te stellen aan onze gebruikers. In deze blog delen we (een deel van) onze resultaten en we vergelijken deze met de resultaten van de Vlaamse studie naar onderpresteren van leraren.

Onderpresteren van een collega

Net als de auteurs van het artikel, gebruiken we een brede definitie van onderpresteren. De introductie op de vragen over het onderpresteren luidde: “Onder onderpresteren verstaan we iemand die zijn of haar werk niet goed doet voor de leerlingen, het team of de school. Dit kan betrekking hebben op de prestaties (werken met leerlingen, teamwerk en / of schooltaken), of het gedrag. Denk aan een recent voorbeeld van een collega die in jouw perceptie onder de verwachtingen heeft gepresteerd, in een of meer domeinen.”

Als eerste vroegen we Teacher Tapp deelnemers op welk aspect heeft het onderpresteren van een collega betrekking had,

Rond de 20 % van de deelnemers gaf aan geen recent voorbeeld te hebben. In de Vlaamse studie was dit 31%.

Kwaliteit van instructie/didactiek staat bij elke sector in de top 3 van genoemde aspecten waarop het onderpresteren betrekking had. Klasmanagement, het creëren van een gunstig leerklimaat staat ook in bijna elke top 3 (mbo is de uitzondering), net als het en opvolgen van afspraken en taakverdelingen (so is de uitzondering). Het mbo heeft als enige de aspecten overleggen en samenwerken met collega’s en bijdragen aan werkgroepen, projecten of andere schooltaken in de top 3. In het so staat het leren en ontwikkelen van leerlingen evalueren en volgen in de top 3.  Dit resultaat komt overeen met de Vlaamse studie. We moeten hierbij wel aangeven dat onze antwoordopties beperkt waren en we enkele opties van de Vlaamse studie niet mee hebben genomen. Eén er van scoorde in het onderzoek hoog: opzettelijk gebrek aan inspanning/inzet. Misschien iets om later nog eens op terug te komen.

Gebrek aan (up-to-date) kennis en/of vaardigheden staat bij alle sectoren in de top 3 van oorzaken voor het onderpresteren van een collega. Gebrekkige visie op het onderwijs/beroepsbeeld scoort ook hoog in alle sectoren. Ongemotiveerde houding/inzet is de nummer 1 in het vo, terwijl dit in andere sectoren de top 3 niet haalt. Beperkte psychologische kracht/veerkracht wordt veel genoemd in so en po. Het zijn vooral ‘interne’ factoren. Dit beeld is vergelijkbaar met de Vlaamse studie.

Met deze derde vraag wijken we wat af van de vragenlijst van de Vlamingen. Wij vragen hier expliciet naar de reactie op het onderpresteren van een collega met wie je veel samenwerkt. De onderzoekers uit Vlaanderen vroegen de respondenten om te blijven bij het voorbeeld van onderpresteren dat ze al in hun hoofd hadden. En dat kon een collega zijn waarmee veel werd samengewerkt, maar dat hoefde niet.  We zien bij deze vraag dus ook verschil met het originele onderzoek. Wij vinden vooral het aanspreken van de betreffende collega, en het ondersteunen/adviseren van de betreffende collega. Dit laatste werd het minst genoemd door de Vlaamse leraren, zij gaven aan het onderpresteren vooral te bespreken met andere collega’s of het onderpresteren te compenseren. Een interessant verschil!

De auteur van het artikel, Loth van den Ouwenhand, geeft zelf als antwoord op de vraag hoe je het best kunt reageren: “Spreek je collega aan, geef advies of schakel hulp in van collega’s of je directeur. Zo verandert er tenminste iets. Je collega negeren of vermijden, taken overnemen of zwijgen, zijn minder goede manieren van reageren.” Goed gedaan, Tappers! We zien hier waarschijnlijk ook wel een signaal voor het belang van samenwerking van leraren!

We besloten na deze eerste drie vragen nog even door te vragen. We kunnen in deze blog niet alle vragen bespreken, maar je vindt ze allemaal in ons maandelijkse overzicht van maart en april.

Zelf onderpresteren

Het Vlaamse onderzoek betreft alleen over het onderpresteren van collega’s, en wij waren ook benieuwd naar het onderpresteren van onze gebruikers zelf. We vroegen daarom: Ben je zelf wel eens aangesproken op onderpresteren?

Een zeer groot deel van de deelnemers geeft aan niet te zijn aangesproken op onderpresteren. Is dat opvallend? We hebben hier geen cijfers van, maar van den Ouwenhand, geeft aan: ““Te veel leraren reageren niet op onderpresteren. Dat is verontrustend. Want niet reageren, helpt niemand vooruit. De leerlingen zeker niet. En de onderpresterende leraar ook niet, want die beseft zo misschien niet eens wat hij of zij verkeerd doet. Bovendien ontstaan er bij het team frustraties. Collega’s zijn echt het beste geplaatst om te reageren, idealiter met de steun van hun directeur.”

Vinden de gebruikers van Teacher Tapp dan dat ze niet onderpresteren? Dat lijkt samen te hangen met aantal ervaringsjaren. Onder de meer ervaren leraren geeft een groter percentage aan geen recent voorbeeld van onderpresteren van zichzelf te hebben, namelijk 35%, tegenover bijna 20% van de beginnende leraren. Klasmanagement en de kwaliteit van instructie/didactiek zijn aspecten waar vooral leraren met minder ervaring vinden dat ze op onderpresteren. Niet verrassend. Het volgen van de ontwikkeling van leerlingen blijft voor elke leraar een lastig punt te zijn.

Hoe weet je eigenlijk dat je onderpresteert? Dat heeft te maken met wat je verstaat onder goed leraarschap. In scholen met gedeelde doelen, samenwerking en leraren die afhankelijk zijn van elkaar, zullen meer collega’s reageren op ondermaatse prestaties. Vanhoof, co-auteur van het onderzoeksartikel dat we gebruikten, zegt: “Als een school weinig investeert in professionele dialoog, dan praat een team weinig over wat een goede leraar is en hoe je een betere kan worden. Collega’s mogen dus niet alleen over praktische afspraken overleggen. Een directeur kan die professionele dialoog stimuleren door een vakgroep een aantal vragen of opdrachten mee te geven. Welke doelen wil de vakgroep bereiken? Wat zijn de verwachtingen voor dit schooljaar?”

Dit zien we ook terug in de resultaten van onze vragen. Onder de leraren die het (helemaal) oneens zijn met de stelling over duidelijk gedefinieerde verwachtingen voor goed onderwijs is de groep die afstand zal houden van de onderpresterende collega en het onderpresteren zal compenseren groter dan onder leraren die aangeven dat de verwachtingen duidelijk gedefinieerd zijn. Die reacties waren precies die minder goede manieren van reageren. Als we kijken naar het bespreken van het onderpresteren met de schoolleiding, zien we dat dit door meer leraren gedaan wordt in scholen met volgens hen een duidelijke definitie van wat goed onderwijs is. Het percentage leraren dat een collega zou aanspreken op onderpresteren is redelijk groot, en net wat groter bij de leraren die vinden dat de verwachtingen voor goed onderwijs duidelijk gedefinieerd zijn.

Schoolcultuur en karakter

Een schoolleider kan een grote rol spelen in het omgaan met en signaleren van onderpresteren. Wij hebben leraren de vraag gesteld of hun schoolleider het (deels) als de taak van leraren beschouwt om te reageren op een onderpresterende collega. En aan schoolleiders de vraag of ze het (deels) als de taak van leraren beschouwen om te reageren op een onderpresterende collega. Let op, we hebben nog een zeer kleine groep schoolleiders! We laten dit nu zien om een beeld te geven van hoe we de app nog meer willen inzetten om een beeld te krijgen van wat er gebeurt op scholen.

Net concludeerden we al dat cultuur in de school gerelateerd is aan het reageren op onderpresteren, en nu zien we dat schoolleiders dit (deels) een taak vinden van leraren. Maar zit het wel in het karakter van leraren om hier zelf iets mee te doen?

We hebben onze deelnemers gevraagd hoe ze dachten over reageren op onderpresteren van een collega en legden hen de stelling het zit NIET in mijn karakter/persoonlijkheid om te reageren op collega’s die onderpresteren. Van leraren die aangeven dat het NIET in hun karakter zit om te reageren op collega’s die onderpresteren, had een redelijk percentage het gevoel buiten hun boekje te gaan als ze op het onderpresteren zouden reageren. Hetzelfde geldt voor het niet gepast vinden om te reageren in hun functie. Andersom zien we dat slechts een klein deel van deze groep het als hun recht en plicht zag om te reageren. Bij de leraren die aangeven dat reageren wel in hun karakter zit (of liever, die het (helemaal) oneens zijn met de stelling dat het niet in hun karakter zit), is dit precies andersom. Bovendien denken deze leraren dat reageren een positieve invloed zal hebben op het onderpresteren.

120 leraren gaven aan nooit een collega te hebben aangesproken op onderpresteren, hoewel ze wel hebben meegemaakt dat een collega onderpresteerde. Maar liefst 86% daar van gaf aan het (helemaal) oneens te zijn met de stelling: ik voel me op mijn gemak om te reageren als een collega onderpresteert. Van de 44 leraren die dit zonder moeite hebben gedaan is 81% het juist (helemaal) eens met die stelling.

Wat onduidelijk blijft is waarom zo weinig van onze deelnemers wel eens zijn aangesproken op onderpresteren…. Zijn dat dan toch leraren die in de ogen van hun collega’s goede leraren zijn? Doen vooral goede leraren mee aan Teacher Tapp? Of hebben we in de periode van iets minder dan een jaar dat we nu bezig zijn al deels gedaan wat we ons voornamen, leraren professionaliseren? 🙂

Tips

Zoals altijd, een overzicht van de tips van de afgelopen week, 6 tot en met 12 mei.

Kunstvakdocenten voor meer kwaliteit en minder werkdruk! Reactie LKCA op advies Onderwijsraad (25 maart 2021)
Aan de slag met productieve leerstrategieën: Tekenen
Blog Teacher Tapp: Buitenschoolse Kennisbronnen
Inspiratiesessie formatief evalueren
Mooie initiatieven die ontstaan tijdens de coronacrisis
What the K*nst #2 Jeroen Lutters
Leren van en samen met collega’s
Research: Is all our evidence all it’s cracked up to be?
Menukaart interventies funderend onderwijs
Niet harder maar effectiever leren
Busy Boxes: wat zijn het en hoe in te zetten?
Genderbewust lesgeven: Behandelen we jongens en meisjes gelijk?
De researchED Nederland Podcast