In deze blog kijken we naar baantevredenheid, wie overwoog om te vertrekken (en wie er daadwerkelijk aan het eind van dit schooljaar van baan verandert), of leraren zich schamen voor collega’s en wie er behoefte heeft aan zomervakantie.

Hoe baanverrijking kan bijdragen aan het oplossen van het lerarentekort

Het lerarentekort is een groeiend probleem in Nederland. Daarom worden verschillende initiatieven genomen om de aantrekkelijkheid van het beroep te vergroten en meer leraren te behouden. Een van deze initiatieven is het verrijken van leraren hun baan, ook wel ‘baanverrijking’ genoemd. Maar wat is baanverrijking en heeft het echt een positief effect voor leraren? Josine van den Elsen dook in de resultaten van Teacher Tapp om het uit te zoeken!

Baanverrijking verwijst naar het verhogen van de taakeisen, verantwoordelijkheden en uitdagingen van een leraar binnen zijn of haar huidige functie, door een aanvullende rol toe te voegen. Deze aanvullende rol moet aan drie voorwaarden voldoen: het moet structureel, gefaciliteerd en erkend zijn. Voor de toepassing van baanverrijking voor leraren kan gebruik gemaakt worden van het model van Snoek et al. (2019). Dit model beschrijft vier richtingen waarin leraren kunnen groeien:

1. het extra ondersteunen van het leerproces van leerlingen (bijvoorbeeld door het bieden van
extra ondersteuning aan leerlingen met speciale behoeften of door pedagogische
ondersteuning);
2. organisatorische rollen (bijvoorbeeld door het ondersteunen van beleidsontwikkeling);
3. het ondersteunen van het leerproces van collega’s (bijvoorbeeld als mentor of geven van
trainingen) en
4. het ontwikkelen van onderwijs (bijvoorbeeld door onderzoek of curriculumontwerp).

Onderzoek toont aan dat baanverrijking kan leiden tot meer voldoening in het werk, maar het is onduidelijk of dit ook geldt voor leraren. Teacher Tapp stelde enkele vragen rondom baanverrijking, baantevredenheid en burn-out.

Uit de resultaten blijkt dat baanverrijking een positieve uitwerking heeft; het zorgt voor een hogere baantevredenheid en betrokkenheid bij het werk. Bovendien bleek dat baanverrijking kan bijdragen aan het voorkomen van burn-outklachten bij leraren. Leraren met verrijkte banen scoorden namelijk lager op burn-out aspecten. Deze bevindingen kunnen te maken hebben met het feit dat leraren meer uitdaging en afwisseling in hun werk krijgen, wat hen gemotiveerd en energiek houdt.

De resultaten laten zien dat baanverrijking een effectieve manier kan zijn om de baan van leraren te verbeteren en hen te behouden voor het beroep. Dit is vooral relevant in het licht van het groeiende lerarentekort. Het is daarom extra belangrijk dat scholen leraren de ruimte en mogelijkheden bieden om zich te ontwikkelen en specialiseren. Dit kan bijvoorbeeld door het aanbieden van trainingen en cursussen en door het creëren van speciale functies binnen de school. Zo kunnen leraren hun talenten en expertise optimaal inzetten en bijdragen aan de ontwikkeling van hun leerlingen, collega’s en de school als geheel.

Take aways

– Baanverrijking verwijst naar het verhogen van de taakeisen, verantwoordelijkheden en uitdagingen van een leraar binnen zijn of haar huidige functie, door een aanvullende rol toe te voegen.
– Leraren met verrijkte banen hebben een hogere baantevredenheid en betrokkenheid bij het werk.
– Baanverrijking kan bijdragen aan het voorkomen van burn-out bij leraren.

Kritische opmerking: de resultaten laten het niet toe om conclusies te trekken over het oorzaak-gevolg effect. De resultaten laten alleen zien dat baanverrijking een associatie heeft met baantevredenheid, betrokkenheid en burn-out van leraren, maar kan niet zeggen wat oorzaak- gevolg is.

Van overwegen om je baan op te geven tot daadwerkelijk vertrekken….

Iedere 3 maanden vragen we onze deelnemers hoe vaak ze de afgelopen 3 maanden overwogen om hun baan op school op te geven. We vergelijken hier de metingen van 1 maart en 1 juni 2023 (figuur 1). In maart overwogen 32 deelnemers voortdurend en 113 deelnemers vaak hun baan op te geven gedurende de voorgaande 3 maanden. Van die deelnemers heeft 19% en 12% tussen maart en juni daadwerkelijk de baan opgezegd.

Als we de meting van juni combineren met de vraag of onze deelnemers veranderen van baan aan het einde van het schooljaar, zien we dat een grote meerderheid (820 deelnemers van de 1027) in dezelfde baan bij dezelfde school blijft (figuur 2). De andere groepen zijn wat kleiner, dus moeten we voorzichtig zijn met conclusies. Wel fijn dat zoveel leraren bij hun school blijven!

We vermoedden dat het als team werken aan de kwaliteit van het onderwijs, en de focus hebben op het primaire proces bijdraagt aan baantevredenheid. Daarom vergeleken we de vraag ‘Wanneer was de laatste keer dat jullie als team een gesprek hadden over de kwaliteit van het werk?’ ook met de vraag over veranderen van baan en het overwegen om je baan op te geven. Het lijkt er inderdaad op dat bij de deelnemers die recenter geleden een gesprek hebben gevoerd als team, het percentage dat nooit heeft overwogen om de baan om te geven hoger is (figuur 3). Daadwerkelijk van baan veranderen gebeurt niet veel, maar het percentage dat blijft in dezelfde baan is wel wat lager onder deelnemers die nog nooit of langer geleden een gesprek hebben gevoerd over de kwaliteit van het onderwijs- (figuur 4).

Schamen voor collega’s

In onze open vraag over het imago van het beroep (waarover later meer!) stond iets over schamen voor collega’s. Daar hebben we gelijk maar naar gevraagd! Deelnemers met wat meer ervaring schamen zich vaker voor collega’s dan deelnemers met minder ervaring (figuur 5). We hebben het deze keer niet gevraagd, maar uiteraard zijn we benieuwd waarom/waarover onze deelnemers zich dan schamen….. Toch maar eens naar vragen? Of hebben jullie wel een idee?

Nog even volhouden… de zomervakantie is in zicht!

We vroegen, 5 weken voor regio midden als eerst met zomervakantie gaat, hoeveel behoefte onze deelnemers hebben aan zomervakantie. Vooral in het vo lijkt de behoefte groot (figuur 6)!

De start van de vakantie valt niet altijd samen met de laatste les. Zeker in het vo zijn er toetsweken, rapportvergaderingen en andere zaken. We vroegen (met 5 weken tot in regio midden als eerste met vakantie gaat) hoeveel weken onze deelnemers nog les geven dit schooljaar. We presenteren de resultaten per sector (alleen po en vo) én per provincie. Want, je zou de start van de vakantie dan moeten zien in de figuren.

In het primair onderwijs zien we die vakantie inderdaad (figuur 7). Regio midden heeft nog 5 weken te gaan, en een meerderheid van de deelnemers uit de betreffende provincies geeft inderdaad nog 5 weken les. In regio zuid is het nog 6 weken, en in noord nog 7. (Ook wel leuk om te zien dat provincies die niet in zijn geheel in een regio vallen, zoals Gelderland, een gemengd beeld geven.)

In het vo (figuur 8) is het beeld anders, en minder duidelijk: de grootste groep in regio midden geeft nog 2 weken lessen (in Gelderland is dat 3 weken). In Zuid geeft de grootste groep nog 3 weken lessen. Noord is wat wisselend, 4 of 5 weken geldt daar voor de grootste groep. Voor de duidelijkheid: klaar met lessen betekent zeker in het vo niet dat de vakantie voor leerlingen en leraren begint. Toetsweek, rapporten, etc.

Tips

Elke dag geven we je een lees-, kijk-, of luistertip. En elke week verzamelen we de tips van de afgelopen week op onze blog! Dit zijn de tips van 2 tot en met 8 juni!

Blog Teacher Tapp NL
Podcastserie Wijze Lessen: feedback
Questioning for retrieval: five mistakes to avoid
Van de 5 bouwstenen van het lerarenberoep naar 5 aanbevelingen rond het lerarentekort
Overgangsvergaderingen
Zinnen voor in de rapporten
Het eindexamen: kan dat nu niet anders?
Erken het leraarschap als heftig beroep