Deze week ging het in Nieuwsweekend over de waarschuwing van de PO-raad over het acute lerarentekort. Nou, acuut? We wisten dit toch al een tijdje? Hoe dan ook, interessant om te luisteren, én het sluit aan bij ons laatste blog voor onze zomerstop. Want, wij vroegen de afgelopen tijd naar behoud van leraren, redenen van leraren om bij scholen te vertrekken, en (al eerder) over onorthodoxe maatregelen om dat tekort tegen te gaan. In deze blog: wat is de stand van zaken met betrekking tot het lerarentekort, wat maakt dat leraren blijven én wat maakt dat ze vertrekken?
Stand van zaken
Een vraag die we sinds mei regelmatig stellen en ook na de zomer nog een paar keer zullen stellen: hoeveel open posisites zijn er op dit moment in jouw team voor schooljaar 2022-2023. Leraren krijgen hier steeds meer zicht op (met name in het primair onderwijs) en het percentage leraren dat aangeeft dat er niemand (meer) gezocht wordt stijgt. In het primair onderwijs was het bij de laatste meting 54% (figuur 1) In het voortgezet onderwijs is de situatie anders. Slechts 18% geeft aan niemand meer te zoeken, en 48% geeft aan 1-3 collega’s te zoeken (figuur 2). Ai.
Hetzelfde beeld zien we in een andere vraag ook. We vroegen of onze deelnemers of ze collega’s hebben die ze graag zouden zien blijven die toch de school (moeten) verlaten (figuur 3). 64% van onze deelnemers in het vo geeft aan: ja, een of meerdere collega’s! In het po is dat 40%, toch ook behoorlijk!
Behoud
Dus, er worden leraren gezocht (maar dat wisten wel al langer)! Er is de laatste jaren veel ingezet op meer leraren voor de klas. De opleidingen moesten meer leraren opleiden, liefst flexibel, en onderwijs moest aantrekkelijker worden gemaakt. Maar, naast een lerarentekort is er ook een lerarenlek. Het is niet voldoende om nieuwe leraren voor het beroep te werven, de leraren de er al zijn, moet je behouden!
Onze deelnemers zijn het bijna unaniem eens of helemaal eens met de stelling dat behoud van leraren een belangrijk element is in de strijd tegen het lerarentekort (figuur 4). Het is dan ook goed te zien dat onze deelnemers over het algemeen komend schooljaar ook nog in het onderwijs blijven. Er is echter wel een percentage dat het onderwijs zal verlaten (figuur 5).
Wat is er nodig om onze deelnemers over 3-5 jaar ook nog met plezier voor de klas te laten staan (figuur 6)? In het primair onderwijs met name vermindering van werkdruk, erkenning van kennis en expertise, en ontwikkel-/doorgroeimogelijkheden. Een passend salaris bij functie, opleiding en expertise valt net buiten de top 3. Vermindering van werkdruk, erkenning van kennis en expertise en een passend salaris bij functie, opleiding en expertise vormen de top 3 in het voortgezet onderwijs. Net buiten maar dicht bij die top 3: kleinere klassen en ontwikkel-/doorgroeimogelijkheden. Die laatste staat op nummer 1 in het so en mbo, op afstand gevolg door erkenning van kennis en expertise. Plek drie in het so is voor vermindering van werkdruk; in het mbo is dat uitdagende taken naast taken voor de klas. Tot slot het ho: erkenning van kennis en expertise, ontwikkel-/doorgroeimogelijkheden en gedeelde derde plaats voor vermindering van werkdruk en een passend salaris bij functie, opleiding en expertise.
Samengevat: vermindering van werkdruk, erkenning van kennis en expertise, ontwikkel-/doorgroeimogelijkheden, en een passend salaris bij functie, opleiding en expertise lijken voor heel veel leraren belangrijk om over 3-5 jaar ook nog met plezier voor de klas te staan. Kleinere klassen (met name po en vo) en uitdagende taken naast taken voor de klas moeten ook aandacht krijgen.
Vertrek
Naast redenen om over 3-5 jaar nog voor de klas te staan hebben we ook gevraagd naar redenen om te vertrekken. En, zoals dat soms gaat gebruiken we niet bij elke vraag precies dezelfde antwoordopties. Omdat we soms een vraag al eerder hebben gesteld en die willen herhalen, of omdat we een vraag hebben aangepast nav feedback, maar een tweede vraag niet. Desondanks geven de resultaten van de vraag: om welke redenen zijn het afgelopen schooljaar mensen die je persoonlijk kent uit het onderwijs vertrokken wel een beeld. De deelnemers die aangaven deze mensen niet te kennen of de reden niet te weten hebben we uit de resultaten verwijderd (figuur 7).
Wijze waarop direct leidinggevende leiding gaf, pensioen, werk-privé balans/privéomstandigheden, en loopbaanontwikkelingsmogelijkheden (bv vaste aanstelling, professionalisering) worden veel genoemd als redenen waarom het afgelopen schooljaar mensen die onze deelnemers persoonlijk kennen uit het onderwijs vertrokken. In het speciaal onderwijs staat emotionele belasting bovenaan. Aan dat pensioen valt niet echt te ontkomen (en is al een lang bekend fenomeen, de vergrijzing van de beroepsgroep), maar de andere aspecten kunnen beïnvloed worden.
Werk-privé balans/privéomstandigheden, en loopbaanontwikkelingsmogelijkheden (bv vaste aanstelling, professionalisering) sluiten bovendien goed aan bij de top 3 van factoren om over 3-5 jaar nog met plezier voor de klas te staan: vermindering van werkdruk, erkenning van kennis en expertise, ontwikkel-/doorgroeimogelijkheden.
Maar, ons panel kent uiteraard een bias. Het zijn leraren die nog steeds voor de klas staan (en dat veelal ook komend jaar nog doen) én ze vinden vragen beantwoorden over hun werk en resultaten zien en delen van/met anderen leuk. Leraren die niet meer voor de klas staan, kunnen wij minder goed bevragen waarom ze zijn vertrokken. Om inzicht te krijgen in redenen van vertrek van onze deelnemers vroegen we: door welke van de volgende redenen bent je ooit uit jezelf bij een school vertrokken (figuur 8)? Ongeveer een derde van de Tappers gaf aan nog nooit uit zichzelf bij een school te zijn vertrokken. Dat is toch fijn! Als we die groep verwijderen, houden we 645 leraren over, die wel ooit uit zichzelf zijn vertrokken. Op nummer 1 in alle sectoren, muv het speciaal onderwijs, staat: wijze waarop direct leidinggevende leiding gaf. Ai. Dit was in de meeste sectoren ook al een belangrijke reden voor mensen die dit jaar uit het onderwijs vertrokken…..
We willen graag enige nuance geven: er zijn zeker schrijnende verhalen. Er zijn slechte leidinggevenden. En een ervaring met een slechte leidinggevende hakt erin. Mogelijk is de impact van een slechte leidinggevende groter en langduriger. Dat iemand OOIT vertrok vanwege een leidinggevende betekent niet dat álle huidige leidinggevenden slecht zijn. Redenen om te vertrekken vanwege de wijze waarop iemand leiding geeft, kunnen daarnaast ook zijn dat leidinggevende het niet slécht deed, maar niet zoals werknemer graag zag. Wat ook kan is dat de leidinggevende een terecht punt had, maar de werknemer dit (nog) niet zag. Op Twitter zagen we, naast verschillende voorbeelden, oa deze reacties:
We hebben de groep die ooit vertrokken is vanwege wijze waarop direct leidinggeven leiding gaf dan ook een vervolgvraag gesteld: Denk terug aan de laatste keer dat je vertrok bij een school (mede) vanwege de wijze waarop de direct leidinggevende leiding gaf. Van welk van deze was toen sprake? De resultaten daarvan delen we na de vakantie!
Om nog meer nuance te brengen gaan we binnenkort de vraag stellen of en hoe je leidinggevende positief heeft bijgedragen in het afgelopen jaar. Uit een eerdere bevraging weten we bijvoorbeeld al wél dat een groot deel van de Tappers de reactie van hun directie op COVID19 op het gebied van ondersteuning voor leraren (zeer) goed vond (en die van de overheid (zeer) slecht). Het is dus ook maar net wat je vraagt!
Wat gaat er goed?
Om positief te eindigen: veel leraren zijn tevreden over de inhoud van het werk, de samenwerking met collega’s en de mate van zelfstandigheid (figuur 9). Kijken we naar de aspecten die eerder naar voren kwamen als redenen om te vertrekken (zelf of van bekenden) dan zien we dat 20-30% positief is over werk-privé balans/privéomstandigheden, en ruim 30% over de loopbaanontwikkelingsmogelijkheden (bv vaste aanstelling, professionalisering) . En 30-40% is positief over de wijze waarop de direct leidinggevende leiding geeft. Tellen we daar bij op dat als je iets niet aanvinkt bij de vraag waar je positief over bent, dit niet direct betekent dat je er dan negatief over bent. Fijn om daar dan mee te eindigen!
Tot na de zomer!
Zo, ons blog gaat even met pauze. Ook voor ons was het een intensief en uitdagend jaar, maar ook wij hebben genoten! Ontzettend bedankt voor jullie deelname! Onlangs kregen we te horen dat hoewel we van de drie panels het kleinste zijn, we de grootste groep dagelijkse deelnemers hebben (naar rato). Trouwe deelnemers die onze vragen beantwoorden, ons suggesties geven voor vragen en met ons meedenken!
We verheugen ons op de nieuwe ontwikkelingen in het volgende schooljaar! We gaan werk maken van meer vragen voor mbo en schoolleiders. Vervolgens gaan we proberen ook speciaal onderwijs en OOP meer gericht te bevragen. En: na de zomer krijgt iedere deelnemer onze herziene demografische vragen zodat we het panel weer up to date en klaar voor het nieuwe jaar hebben!
En: je hoeft ons niet te missen, we blijven gewoon vragen stellen in de vakantie!
Tips
Elke dag geven we je een lees-, kijk-, of luistertip. En elk week verzamelen we de tips van de afgelopen week op onze blog! Deze keer 15 tot en met 21 juli!
Blog Teacher Tapp NL: Schoonmaak, ziek zijn en effectieve leertijd
Barend legt uit: Blended learning
Podcast Meesterwerk: Buitenschoolse kennisbronnen benutten
Flex-verslaving zet onderwijskwaliteit onder druk
Deconstructing my lesson observation thought processes
Leerwandeling: stap voor stap elkaars lessen beter maken
Van vakdocent vo naar bevoegd leraar po
Spanning en discussie in de klas
Kwetsbaarheid tonen in 5 tips