In het kader van de veldstudies van de Expeditie Lerarenagenda is gesproken met een schoolleider die op zijn eigen manier bezig is zijn ambities voor de toekomst van zijn school waar te maken. Voor het vervullen van deze ambities neemt hij de tijd, gaat hij het gesprek aan en hanteert hij de norm dat persoonlijke ontwikkeling centraal staat. Ook is hij zeer uitgesproken over dat hij zijn personeel de ruimte moet geven om persoonlijke ambities na te streven, ook als deze buiten zijn eigen organisatie vallen.

In dit blog gaan we in op hoe onze gebruikers aankijken tegen de ambities van hun schoolleider. Ervaren ze deze als toekomstgericht en in hoeverre komen deze overeen met hun eigen ambities? Is hun schoolleider op de hoogte van persoonlijke ambities en kunnen ze hier open over praten?  

We vroegen onze gebruikers of hun schoolleider duidelijke ambities heeft voor de toekomst van de organisatie. Duidelijk is dat teamleiders/bouwcoördinatoren beter dan leraren op de hoogte zijn van de ambities die hun schoolleider heeft. Dit is op zich niet vreemd, aangezien zij dichter op het vuur zitten en onderdeel kunnen uitmaken van de totstandkoming en uitvoering van deze ambities. Toch zijn leraren die werken in het basisonderwijs hier positiever over dan leraren die in het voortgezet onderwijs werkzaam zijn; (ruim) een kwart van de gebruikers werkzaam in het voorgezet onderwijs heeft hier geen zicht op. Worden in het voortgezet onderwijs de ambities voor de toekomst van de organisatie minder of minder duidelijk gecommuniceerd, of mogelijk als bekend worden verondersteld?

De schoolleider die we spraken stelt dat zijn ideeën ambitieus zijn, maar op termijn zeker haalbaar. We vroegen onze gebruikers die zicht hebben op de ambities van hun schoolleider hoe ze de ambities van hun schoolleider ervaren.

Bovenstaande tabel maakt duidelijk dat de perceptie over de ambitie van schoolleiders van leraren werkzaam in het basisonderwijs wat positiever is dan die van de gebruikers werkzaam in het vo en mbo. Een kwart van de leraren in het basisonderwijs geeft aan de ambities inspirerend/motiverend of toekomstbestendig te vinden. In het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs worden de ambities vaker als oppervlakkig en strategisch beschouwd. Opvallend is ook dat ongeveer 12/13% vindt dat de ambities ambitieus zijn. Dit is in onze ogen een kleine groep, zegt dit iets over de formulering van de ambities van schoolleiders?

Duidelijk is ook dat op het moment de gebruikers de ambities van hun schoolleider als duidelijk op de toekomst gericht beschouwen, deze al gauw worden ervaren als inspirerend, toekomstbestendig en ambitieus. De groep die vindt dat hun schoolleider geen duidelijke ambities voor de toekomst heeft, geeft aan de ambities vooral als oppervlakkig/weinig motiverend te ervaren.

Overeenkomsten van ambities schoolleider en leraren

De schoolleider die we gesproken hebben is zich ervan bewust dat zijn ambities niet naadloos kunnen aansluiten bij de ambities, vaardigheden en voorkeuren van alle leraren in zijn school. Hoe ervaart onze gebruikersgroep de aansluiting van de ambities van zijn/haar schoolleider met die van hem/haarzelf?

Ongeveer een vijfde van alle leraren ervaart dat deze volledig op elkaar aansluiten, ruim de helft geeft aan dat dit gedeeltelijk is en ruim 10% geeft aan dat deze helemaal niet op elkaar aansluiten. Een vijfde deel van de leraren werkzaam in het voortgezet onderwijs geeft aan dit niet te weten, dit komt overeen met de groep die aangeeft niet te weten in hoeverre de ambities van hun schoolleider voldoende op de toekomst gericht is. Dat meer dan 50% aangeeft dat de ambities ‘gedeeltelijk’ passen bij huidige rol lijkt logisch. Immers, in het geval van ambitieuze of toekomstbestendige ambities vergt het waarschijnlijk aanpassing van huidige praktijken, vaardigheden, en/of identiteit van leraren. Dus dat het nu niet naadloos aansluit is eigenlijk niet zo vreemd en misschien ook wel motiverend/uitdagend te noemen. Ook komt dit overeen met de verwachting van de schoolleider die we interviewden; de ambities kunnen niet voor elke leraar naadloos aansluit bij zijn/haar eigen rolopvatting.

Ook hier zien we dat de ambities van teamleiders/bouwcoördinatoren komen vaker overeen met die van de schoolleider dan leraren aangeven. Voor deze groep kan het aan de orde zijn dat deze personen een bijdrage leveren aan het formuleren en uitvoeren van de ambities van de schoolleider.  In het basisonderwijs zijn bouwcoördinatoren regelmatig onderdeel van het managementteam.

Belemmerd voelen om persoonlijke ambities te kunnen navolgen.

De schoolleider geeft aan dat hij het belangrijk vindt dat hijzelf en zijn organisatie zich blijven ontwikkelen en hij dat ook van zijn personeel verwacht. Hij vindt het daarbij belangrijk om op de hoogte te zijn van de ambities van zijn personeel, en gaat hier ook open het gesprek over aan. Wij vroegen onze gebruikers in hoeverre hun schoolleider voldoende zicht heeft op persoonlijke ambities.

Een derde van de gebruikers (leraren) werkzaam in het voortgezet onderwijs ervaart dat de schoolleider geen zicht heeft op zijn/haar ambities. Het kan zijn dat in deze sector de schoolleider  verder van de leraren af staat dan in het basisonderwijs en dat het minder vanzelfsprekend is dat ambities met de schoolleider besproken worden.

Naast het hebben van voldoende zicht op de ambities van het personeel streeft de schoolleider ernaar dat leraren hun eigen ambities moeten kunnen nastreven. 

Ruim een derde van de gebruikers geeft aan zich momenteel (enigszins) belemmerd te voelen om persoonlijke ambities te kunnen navolgen (en twee derde niet). De groep die zich (enigszins) belemmerd voelt (40 %), geeft ook meer aan dat ambities van schoolleider niet of gedeeltelijk overeenkomen met hoe diegene zijn/haar eigen rol ziet.

Door het neerzetten van een ander organisatiemodel kan het zijn dat functies en taken anders verdeeld worden. Deze geïnterviewde schoolleider kijkt vooral naar kennis en kunde, heeft oog voor ambitieuze leraren. Opvallend is dat 40% van de gebruikers werkzaam in het voortgezet onderwijs aangeeft dat functies en taken worden toebedeeld op basis van gunfactor, en ook zichtbaarheid van het personeel wordt vaker genoemd dan in het basisonderwijs. In het basisonderwijs als in het middelbaar beroepsonderwijs geeft een derde van de gebruikers aan dat taken onderling worden verdeeld. Mogelijk is het toebedelen van taken en functies in het voortgezet onderwijs meer bureaucratisch georganiseerd.

Uiteraard is bij een herorganisatie niet elke taak voor iedereen weggelegd, of is er onvoldoende ruimte voor rollen/functies die door meerdere personen graag zouden worden ingevuld. De schoolleider realiseert zich dat en zet zich actief in om bij gebrek aan mogelijkheden binnen de school begeleiding te bieden om persoonlijke ambities van leraren elders wel mogelijk te maken. Hij heeft daarbij het uitgangspunt dat elke leraar wordt behouden voor het onderwijs. Inzetten op coaching en begeleiding. De schoolleider geeft aan transparant (en eerlijk) te zijn in verdeling van taken en rollen. Hij is open naar leraren toe die elders beter op hun plek lijken te zijn. Daar is hij ondersteunend in.

Schoolleiders in voortgezet onderwijs worden zowel door de leraren als door de teamleiders als minder transparant gezien. Het kan zijn omdat in het basisonderwijs de taken vaker onderling door leraren onderling verdeeld wordt en de rol van schoolleiders bij toebedeling taken/functies in vo belangrijker is.

Op het moment dat gebruikers hun schoolleider als minder transparant ervaren, geven gebruikers ook vaker aan dat taken en rollen worden verdeeld op basis van gunfactor en zichtbaarheid van het personeel.

Tot slot

Deze blog maakt duidelijk dat niet alle leraren ervaren dat hun schoolleider duidelijke ambities heeft voor de toekomst van de school. Met name in het voortgezet onderwijs lijkt deze minder te gecommuniceerd te worden. Daarbij ontstaat het risico dat ambities van de schoolleider al snel als oppervlakkig ervaren worden. Voor schoolleiders lijkt het daarom van belang om te zorgen dat ambities helder zijn voor het personeel, want deze worden dan al gauw als inspirerend ervaren.

Gebruikers werkzaam in het voortgezet onderwijs voelen zich vaker belemmerd in het waarmaken van hun eigen ambities en zijn tegelijkertijd meer sceptisch over de mate waarin hun schoolleider zicht heeft op individuele ambities en transparant is over het toebedelen van taken en functies. Vaker noemen ze dat taken en functies worden toebedeeld op basis van gunfactor, anciënniteit en zichtbaarheid.

Schoolleiders die verandering willen doorvoeren moeten zich ervan bewust zijn op het moment dat dit beeld heerst onder het personeel, het lastig is om dit om te vormen aangezien het lastig is om iedereen ervan te overtuigen dat kennis/kunde/ambitie logischer zijn om taken/functies toe te bedelen. 

Aangezien er meer te halen valt uit deze set vragen, zal er een vervolg komen op dit blog waarin we dieper in gaan op de manier waarop de leraren die aangeven dat de ambities van de schoolleider niet helemaal aansluiten bij eigen wensen, reageren op de ambities van hun schoolleider. Gaan ze het gesprek aan of kijken ze wat de toekomst ze zal brengen? Hierin nemen we mee in welke mate ze zich belemmerd voelen hun eigen ambities na te kunnen volgen en enkele kenmerken van de relatie met hun schoolleider, zoals open het gesprek aan kunnen gaan en een transparante houding.

Tips

Elke dag geven we een lees- of luistertip mee. In de blog zetten we ze altijd op een rij. Deze keer de tips van 24 tot en met 30 juni.

Hoe kunnen scholen negatieve effecten van niet-educatief gebruik van smartphones in de klas tegengaan?
Wat is het effect van een continurooster in het basisonderwijs op de leerresultaten en schoolwelbevinden van leerlingen?
Pictio Onderwijspodcast #18 – Nationaal Programma Onderwijs met Karin van Ginkel
Handreiking samenwerking mens en maatschappijvakken
WWF op school
Seksuele voorlichting in Nederland focust te veel op seks bespreekbaar maken
Peer to Peer Assessment in de les
Je schoolteam is moe, wat nu?
Zo sluit je het schooljaar goed af